Về sự dịch thuật tiếng Anh kỳ lạ của Festival Huế 2018 Mình thấy có trang này quảng cáo về chương trình Festival Huế 2018 >> htt...
Về sự dịch thuật tiếng Anh kỳ lạ của Festival Huế 2018
Mình thấy có trang này quảng cáo về chương trình Festival Huế 2018 >> https://www.facebook.com/hueworldheritage/photos/a.471298292966328.1073741828.466174683478689/1622173171212162/?type=3&theater.
Mình đọc xong thấy kỳ quá, xin lên tiếng vậy.
****
1.Lễ Tế Giao được dịch là Nam Giao - Royal Offering Rite
Trước tiên, câu dịch "Nam Giao - Royal Offering Rite" mà dịch ngược lại tiếng Việt, chắc là "Nam Giao - Lễ Tế Hoàng Gia", đúng hôn bạn ? Mà "Nam Giao - Lễ Tế Hoàng Gia" thì làm gì mà là "Lễ Tế Giao" nhỉ ? Hay là người Việt ta cho rằng người Tây họ cũng xí xóa như người Việt mình, đọc sao miễn hiểu là được ?
Mà tại sao người ta không dịch Lễ Tế Giao của nước Việt mình là "Rite of Sacrificing to Heaven & Earth", vừa chính xác vừa giản dị ?
Mà người ta lại đi một vòng dịch vừa xa ý nghĩa vừa hơi tùm lum nhỉ ?
****
2. Đàn Nam Giao - Nam Giao Esplanade
Trước tiên, Esplanade thường dùng để chỉ cho một nơi như hành lang dài, và nhiều khi gần biển, nhưng QUAN TRỌNG NHẤT, Esplanade là chỗ để mọi người đi qua đi lại vui chơi giải trí.
Nhưng Lễ Tế Giao xưa mà mình đọc sử, là cấm dân đi vô mà xem lễ đấy chứ. Vì đây là buổi lễ rất linh thiêng, nên không ai dám giỡn mặt mà dám để cho dân chúng vô đứng nhìn chỉ chỏ la ó xem vua quan hành lễ ra sao cả. Nên dùng Esplanade cho một buổi lễ triều đình linh thiêng bậc nhất đến vậy thì thật là chết đứng như Từ Hải.
Và thứ hai, chữ Esplanade chưa bao giờ cho độc giả một cảm giác nó có gì liên quan đến những hoạt động tôn giáo / văn hóa dân tộc gì cả. Chết người hơn nữa, là khi xưa, Esplanade chỉ cho khu đất trống giữa thành và "ngoài kia" để làm chỗ đất buffer đề phòng sự tấn công của kẻ địch, và sau này là người dân vui chơi giải trí. Còn đàn Nam Giao là một khu đất được chọn theo phong thủy, cực kỳ quý và không hề là chốn cho dân nào đến chơi cả. Nên làm sao mà đàn Nam Giao lại có thể là Esplanade được nhỉ ?
Và khó hiểu hơn, là bên Trung Quốc ở Bắc Kinh, người bên ấy họ có đủ thứ Đàn 壇 mà bạn có thể đọc tại đây >> http://tapchisonghuong.com.vn/tin-tuc/p39/c52/n4734/Nhung-dan-te-o-Bac-Kinh-va-dan-Nam-Giao-Hue.html. Và Thiên Đàn bên ấy rộng tới 237 héc ta mà họ vẫn gọi là Temple of Heaven, rất chính xác và đọc lên biết liền là nơi tế trời đấy chứ.
Còn ở xứ ta, Đàn Nam Giao khi xưa chỉ có 10 héc ta thôi bạn ạ (theo bài viết trên), tức là Đàn Nam Giao nước ta hẹp gấp 20 lần so với đàn Thiên Đàn, mà chắc bây giờ đàn Nam Giao thì nhỏ hơn nhiều nữa. Nên nếu bên Tàu họ dịch Temple of Heaven nổi tiếng cả thế giới, thì nếu ta dịch Đàn Nam Giao thành ra Temple of Sacrificing to Heaven & Earth nghe rất trịnh trọng và biết là có liên quan tới tế lễ đúng hôn ? Mà khách du lịch Tây họ đã đi Trung Quốc ta khỏi phải giảng thêm nữa làm gì. Một mũi tên bắn chết vài chục con chim chứ chẳng chơi.
Ngược lại, ai đó dịch Đàn Nam Giao ra thành Nam Giao Esplanade thì thật là đánh đố thiên hạ. Vì độc giả lại tưởng là có một chỗ như đường đi bộ Nguyễn Huệ ở Sài Gòn, mà dân ta cứ thoải mái mà đi và xả rác đấy chứ. Bạn không tin hả, cứ đi hỏi thử xem.
Như vậy, làm thế nào mà một nơi linh thiêng bậc nhất trong việc tế lễ xưa của nước Việt ta, mà lại bị dịch ra tiếng Anh thành ra là một khu vui chơi nhộn nhịp dân tình thoải mái mà đi qua đi lại (lẫn xả rác) nhỉ ?
Hay là người Tây nào đó, họ tính gạt các bạn làm văn hóa ở Huế, kiểu như các cụ nho khi xưa cho chữ mà đầy sự thâm độc trong ấy ?
Mà có lễ nào như lễ tế ở Việt Nam, từ một lễ trang trọng và tôn nghiêm nhất mà bị dịch ra thành chốn đi bộ vui chơi giải trí cho nhân dân không nhỉ ?
****
3. Văn hiến Kinh Kỳ - Royal Hue's essence
Ôi chao, Văn hiến mà dịch thành Essence thì mình chịu.
Vì theo mình hiểu, Văn hiến chắc là civility mới đúng phải hôn ?
Mà Kinh Kỳ thì làm sao mà ra Royal Hue nhỉ ? Vì Kinh Kỳ 京畿 là chỉ cho một vùng đất xung quanh kinh đô của một quốc gia. Mà trời ơi, ở Việt Nam, khi ta bàn về 2 chữ Kinh Kỳ, thì chắc người Bắc họ hiểu là Thăng Long Hà Nội, người Trung hiểu là Huế, và người Nam thì tự hào về Sài Gòn.
Thế thì Văn hiến Kinh Kỳ là nền văn hiến kinh kỳ nào vậy ta ? Hay là các bạn Huế cứ đánh đố độc giả hễ đọc chữ thì phải biết áp dụng chữ vô địa phương nào của mình ?
Và bạn thấy đó, chữ Việt thì là Kinh Kỳ, vậy mà qua tiếng Anh thì nó biến thành Royal Hue. Royal Hue đâu có đồng nghĩa với Kinh Kỳ đâu đúng hôn bạn ?
Mà sao người ta không đặt tên là Văn hiến Kinh Sư nhỉ ? Ấy tức là Capital City, hay là câu tiếng Anh là Capital City Civility tức là 3C (hay người Mỹ đọc gọn là Triple C).
Mình chắc bạn, là khách Tây mà nghe Triple C event là họ biết chắc người dùng chữ điệu nghệ cho một event.
Chứ còn Royal Hue's Essence, nó chả liên quan gì đến Văn hiến Kinh Kỳ cả. Và đáng phàn nàn hơn, là người Việt mình đọc tiếng Việt, chả biết là người Huế muốn đem văn hiến Thăng Long vô Huế biểu diễn, hay lại mời các cô chú chuyên hát bội cải lương ở Nam ra hát ngoài Huế ? Hay tùm lum vô trong đó ?
Vậy không hiểu khi ai đó đem cụm từ này để đặt và dịch ra tiếng Anh, có suy nghĩ thật sâu chưa ta ?
****
4. Yến tiệc Hoàng Cung - Royal banquet
Ở đây, nếu bạn để ý hén, khi ta nói về châu Á, ta thường dùng imperial vì imperial nghĩa là chỉ cho một đế quốc (empire), còn royal phần lớn là một nước ở châu Âu thời xưa. Bạn mà đọc imperial, bạn chắc chắn chả thấy có Tây gì trong đó, chỉ ta. Nên nếu chỉ muốn nói về ta, dùng imperial chưa bao giờ sai cả.
Mà đáng ngờ hơn, là một buổi yến tiệc trong hoàng cung (nên tên là Yến tiệc Hoàng Cung) thì đáng lẽ hoàng cung là Imperial Court đúng hôn bạn ? Nên đáng ra, Yến tiệc Hoàng cung cần là Imperial Court Banquet mới đúng chứ ?
Mà khách Tây, nếu họ đi nhiều nơi trên thế giới, họ chắc sẽ đặt câu hỏi là Royal Banquet ở Việt Nam ra sao đúng hôn bạn ? Có uống nước trà như bên Anh không ? Có lính đeo súng gì hôn ? Mà không hiểu Yến Tiệc Hoàng Cung này là làm theo kiểu ta hay kiểu tây ? Tức là có mấy cô Huế mặc áo dài ca hát hôn ? Mà nếu có, thì có làm đúng như một buổi yến tiệc Hoàng Cung tức là như một dạng yến tiệc của imperial court không ?
Và đáng ngờ hơn, là làm thế nào mà Yến tiệc Hoàng Cung lại đãi ở trong Nhà hát Duyệt Thị Đường tức một cái theatre nhỉ ?
Mà ví dụ đãi trong một bữa nhạc như làm trong một cái theatre, thì chắc là phải thêm chữ show như Imperial Court Banquet Show đúng hôn bạn ? Vì chả ai đi vô tham dự một bữa Yến tiệc Hoàng Cung mà bị đặt trong khung cảnh một theatre, vừa ăn vừa coi show cả .
Đó là chưa kể, thời xưa, vua quan ăn xong rồi mới đi coi hát, đó là lễ nghi cung đình, chứ làm gì có việc vua quan vừa bẻ càng cua, vừa uống nước dừa, vừa liếm tay, vừa cười hô hố với gái và nghe nhã nhạc cung đình nhỉ ?
****
5. Đồ Sứ Ký Kiểu thời Lê Trịnh ... - The Chinese porcelains made for Vietnamese courts
Mình đọc mạng, thấy người ta viết là đồ sứ này là từ vua quan cho đến thường dân người Việt đặt làm ở Trung Quốc (http://kienthuccovat.com/do-su-ky-kieu-va-do-su-ngu-dung/). Như vậy khi dịch ra tiếng Anh là đồ chỉ làm cho triều đình Việt Nam "made for Vietnamese courts" là sai đúng hôn ?
Và đồ sứ làm bên Trung Quốc chắc cần dịch là The Chinese-based porcelains mới đúng, hoặc The chinese-made porcelains mới chính xác chứ, còn The Chinese porcelains chắc không chính xác đâu đúng hôn bạn ?
***
Còn dài dài ở dưới nữa, bạn cứ từ từ đọc.
Nên không hiểu ai đã giúp người Huế dịch các chữ này ra tiếng Anh thế nhỉ ?
Mà ví dụ một khách du lịch mà mê văn hóa Việt, đọc vô những đoạn dịch này, có bị sặc hộc máu luôn hôn ?
Hay là người Việt mình cứ cho rằng viết sao cũng được, miễn người ta hiểu là được.
Và mình thắc mắc là tại sao một festival trang trọng đến vậy, người ta không mời các thầy biết tiếng Anh và có kiến thức về văn hóa Á Đông dịch nhỉ ?
Và chắc là đoạn văn về Royal Hue's Essence cần được viết lại đúng hôn bạn ?
Mà đã làm về Huế, sao không viết luôn tiếng Trung nhỉ ? Mình làm du lịch, không làm chính trị, thì cần viết đủ để tạo sự phấn khởi cho khách gần xa mà.
Mà mình vẫn còn đang suy nghĩ về làm sao mà Đàn Nam Giao trở thành Nam Giao Esplanade. Không biết có phải do mình (Brian) không biết chữ Esplanade có ý nghĩa gì liên quan tới tôn giáo không ?
Và xin đừng nói là các bạn ở Huế đã lấy chữ Esplanade từ Wikipedia, mà không tra lại nghen.
Mời bạn tham khảo.
Dĩ nhiên mình có thể sai, nếu có mời bạn lên tiếng để mình cùng học hỏi.
Thanks
Brian
Không có nhận xét nào