VIỆT NAM CHẶN TELEGRAM: LIỆU CÓ THÀNH CÔNG VÀ BÀI HỌC TỪ CÁC QUỐC GIA KHÁC

Việt Nam Chặn Telegram: Liệu Có Thành Công Và Bài Học Từ Các Quốc Gia Khác Cục Viễn thông Việt Nam, theo đề nghị của Cục An ninh mạng và Ph...

Việt Nam Chặn Telegram: Liệu Có Thành Công Và Bài Học Từ Các Quốc Gia Khác

Cục Viễn thông Việt Nam, theo đề nghị của Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm công nghệ cao, đã yêu cầu các nhà mạng chặn Telegram do 68% trong số 9.600 kênh và nhóm tại Việt Nam chứa nội dung xấu độc, bao gồm lừa đảo, phát tán tài liệu chống phá, buôn bán dữ liệu cá nhân, và nghi vấn liên quan đến khủng bố. Telegram cũng bị cáo buộc không tuân thủ quy định pháp luật Việt Nam, như không thực hiện thủ tục thông báo cung cấp dịch vụ và không hợp tác xử lý nội dung vi phạm.

Quyết định này nhằm bảo vệ an ninh mạng và trật tự xã hội trước thực trạng Telegram bị lợi dụng cho các hoạt động phạm pháp, với thiệt hại từ lừa đảo lên đến hơn 1.000 tỷ đồng, ảnh hưởng đến 13.000 nạn nhân và 23 triệu dữ liệu cá nhân bị rao bán. Việc chặn Telegram được xem là cần thiết để ngăn chặn các hành vi vi phạm, đặc biệt khi nền tảng này bị Interpol đánh giá là “kém hợp tác nhất” với cơ quan chức năng.

Tuy nhiên, việc chặn Telegram đặt ra thách thức lớn. Telegram nổi tiếng với mã hóa đầu cuối và tính năng bảo mật cao, thu hút hơn 900 triệu người dùng toàn cầu, trong đó Việt Nam nằm trong top 10 thị trường với 12 triệu lượt tải năm 2022. Nhiều người dùng đánh giá cao Telegram vì giao diện thân thiện, khả năng gửi tệp lớn (lên đến 2GB), và hỗ trợ nhóm chat lên đến 200.000 thành viên. Việc chặn có thể gây gián đoạn cho người dùng hợp pháp, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, giáo dục và đầu tư, đồng thời đẩy họ sang các nền tảng thay thế như Zalo, Signal, hoặc WhatsApp, vốn có thể không đáp ứng đầy đủ nhu cầu hoặc gây lo ngại về bảo mật dữ liệu.

Liệu Việt Nam có chặn được Telegram?

Việc chặn Telegram tại Việt Nam không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Lịch sử cho thấy Telegram vẫn được sử dụng rộng rãi tại nhiều quốc gia bất chấp lệnh cấm nhờ các công cụ như VPN. Tại Nga, Telegram bị chặn năm 2018 vì từ chối cung cấp khóa mã hóa cho cơ quan an ninh, nhưng người dùng vẫn truy cập thông qua VPN, dẫn đến việc Nga gỡ lệnh cấm vào năm 2020 do không hiệu quả. Iran cũng cấm Telegram năm 2018 sau các cuộc biểu tình, nhưng khoảng 40 triệu người dân vẫn sử dụng qua VPN. Tương tự, tại Trung Quốc, nơi Telegram bị chặn từ năm 2015, người dùng vẫn tìm cách vượt qua kiểm duyệt. Những ví dụ này cho thấy việc chặn hoàn toàn Telegram là rất khó, đặc biệt khi người dùng Việt Nam có thể dễ dàng sử dụng VPN hoặc các ứng dụng như Nicegram để truy cập.

Các quốc gia đã chặn Telegram và kết quả

Ngoài Việt Nam, hơn 30 quốc gia đã áp dụng các biện pháp hạn chế hoặc cấm Telegram vì nhiều lý do như phát tán nội dung bất hợp pháp, vi phạm bản quyền, hoặc kích động bạo lực. Một số trường hợp đáng chú ý:

• Tây Ban Nha (2023): Telegram bị chặn tạm thời do vi phạm bản quyền theo yêu cầu của các tập đoàn truyền thông, nhưng lệnh cấm bị đảo ngược ngay sau đó do phản đối từ công chúng, cho rằng biện pháp này gây thiệt hại cho hàng triệu người dùng hợp pháp. 
• Iran (2018): Chính phủ cấm Telegram vì cáo buộc kích động biểu tình, nhưng một nửa dân số vẫn sử dụng qua VPN. 
• Thái Lan (2020): Telegram bị chặn vì tổ chức biểu tình chống chính phủ, nhưng hiệu quả thấp do người dùng vượt kiểm duyệt. 
• Trung Quốc (2015): Telegram bị cấm do lo ngại an ninh quốc gia, nhưng người dùng vẫn truy cập thông qua các công cụ ẩn danh. 
• Ấn Độ: Đang điều tra Telegram vì liên quan đến lừa đảo, rò rỉ đề thi, và tống tiền, với khả năng áp đặt lệnh cấm. 
• Na Uy: Hạn chế sử dụng Telegram trên thiết bị công vụ do rủi ro an ninh, nhưng không cấm hoàn toàn. 
• Brazil, Pakistan, Indonesia: Đã áp dụng các biện pháp hạn chế vì lý do tương tự, nhưng hiệu quả không cao do Telegram không lưu trữ dữ liệu trên máy chủ, khiến việc kiểm soát nội dung gần như bất khả thi. 

Phản ứng cộng đồng và giải pháp thay thế

Cộng đồng người dùng Việt Nam chia rẽ trước quyết định này. Một số ủng hộ vì lo ngại tội phạm mạng, trong khi nhiều người lo lắng về gián đoạn công việc và quyền truy cập thông tin hợp pháp. Các ứng dụng thay thế như Zalo, Signal, WhatsApp, hoặc Lark được đề xuất, nhưng không phải nền tảng nào cũng đáp ứng được tính năng quản lý nhóm linh hoạt hoặc bảo mật cao như Telegram. Người dùng được khuyến cáo sao lưu dữ liệu trước ngày 2/6/2025, khi các nhà mạng phải báo cáo kết quả chặn về Cục Viễn thông.

Việc chặn Telegram là bước đi quyết liệt của Việt Nam nhằm bảo vệ an ninh mạng, nhưng hiệu quả thực tế còn phụ thuộc vào khả năng kiểm soát kỹ thuật và hành vi người dùng. Kinh nghiệm từ các quốc gia như Nga, Iran, và Trung Quốc cho thấy lệnh cấm khó ngăn chặn hoàn toàn việc sử dụng Telegram. Thay vì chỉ chặn, Việt Nam cần kết hợp nâng cao nhận thức người dùng, tăng cường giám sát nội dung, và khuyến khích các nền tảng thay thế an toàn để đảm bảo cân bằng giữa an ninh và quyền tự do thông tin.

Phương Thơ