Sáp Nhập Tỉnh Thành và Tinh Gọn Bộ Máy Nhà Nước ở Việt Nam: Một Hành Trình Đầy Thách Thức Nhưng Cần Thiết Trong những ngày gần đây, câu chuy...
Sáp Nhập Tỉnh Thành và Tinh Gọn Bộ Máy Nhà Nước ở Việt Nam: Một Hành Trình Đầy Thách Thức Nhưng Cần Thiết
Trong những ngày gần đây, câu chuyện về việc sáp nhập các tỉnh thành và tinh gọn bộ máy nhà nước ở Việt Nam đã trở thành chủ đề nóng, được thảo luận rộng rãi từ nghị trường đến các diễn đàn công chúng. Với Kết luận 126-KL/TW của Bộ Chính trị ban hành ngày 14/2/2025, định hướng nghiên cứu bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện) và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh đã mở ra một cuộc cải cách đầy tham vọng. Là một người quan sát và trăn trở với sự phát triển của đất nước, tôi nhận thấy đây là một bước đi cần thiết, nhưng cũng tiềm ẩn không ít thách thức cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Tại sao cần sáp nhập và tinh gọn?
Việt Nam hiện có 63 tỉnh thành, một con số khá lớn so với diện tích 331.000 km² và dân số hơn 100 triệu người. Nhiều tỉnh có diện tích nhỏ (như Bắc Ninh chỉ 822 km²) hoặc dân số thấp (như Bắc Kạn chưa đến 400.000 người), dẫn đến tình trạng quản lý manh mún, nguồn lực phân tán và hiệu quả hoạt động chưa cao. Bộ máy hành chính cồng kềnh với hàng loạt cấp trung gian – từ tỉnh, huyện, đến xã – không chỉ tiêu tốn ngân sách mà còn làm chậm quá trình ra quyết định. Theo “Tô Tổng”, hệ thống chính trị hiện nay vẫn còn “nhiều tầng nấc, nhiều đầu mối”, một mô hình thiết kế từ hàng chục năm trước, không còn phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.
Việc sáp nhập tỉnh thành và tinh gọn bộ máy hứa hẹn mang lại nhiều lợi ích. Thứ nhất, giảm số lượng đơn vị hành chính sẽ giúp tiết kiệm chi phí vận hành, từ lương cán bộ đến cơ sở vật chất, qua đó dành nguồn lực cho đầu tư phát triển. Thứ hai, các tỉnh lớn hơn về diện tích và dân số sẽ có không gian và tiềm lực để phát triển kinh tế quy mô lớn, tránh tình trạng cạnh tranh cục bộ giữa các địa phương nhỏ lẻ. Thứ ba, bỏ cấp huyện và tinh gọn tổ chức sẽ giảm bớt khâu trung gian, giúp chính sách được triển khai nhanh chóng và hiệu quả hơn từ trung ương xuống cơ sở.
Góc nhìn từ thực tế
Nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia đơn nhất như Nhật Bản (47 tỉnh/thành với dân số 125 triệu) hay Hàn Quốc (17 tỉnh/thành với dân số 51 triệu) đều duy trì số lượng đơn vị hành chính cấp tỉnh ít hơn Việt Nam, nhưng vẫn quản lý hiệu quả nhờ phân cấp mạnh mẽ và ứng dụng công nghệ. Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi mô hình này, kết hợp với đặc thù văn hóa và địa lý để tạo ra một hệ thống tinh gọn nhưng vẫn đảm bảo tính đại diện.
Tuy nhiên, tôi cũng nhận thấy rằng việc sáp nhập không chỉ là vấn đề hành chính mà còn liên quan đến bản sắc địa phương và tâm lý cộng đồng. Mỗi tỉnh thành ở Việt Nam đều gắn liền với lịch sử, văn hóa và niềm tự hào riêng. Ví dụ, nếu sáp nhập Hải Dương, Hưng Yên và Bắc Ninh thành một tỉnh duy nhất, làm sao để dung hòa được truyền thống của vùng đất Chiêm Hóa, Đông Triều với vùng Kinh Bắc? Người dân có thể lo ngại rằng tiếng nói của họ sẽ bị “hòa tan” trong một đơn vị lớn hơn, hoặc các chính sách phát triển sẽ ưu tiên những khu vực trung tâm, bỏ quên vùng sâu vùng xa.
Những thách thức cần vượt qua
Một trong những thách thức lớn nhất là sự đồng thuận. Việc sáp nhập tỉnh thành không thể thành công nếu thiếu sự ủng hộ từ người dân và chính quyền địa phương. Lịch sử cho thấy, đợt sáp nhập cấp xã giai đoạn 2019-2021 đã giảm được hơn 500 đơn vị, nhưng cũng gặp không ít phản ứng trái chiều ở một số nơi vì lo ngại mất danh tính và khó khăn trong quản lý. Để tránh lặp lại, quá trình này cần được thực hiện minh bạch, lấy ý kiến rộng rãi và có lộ trình rõ ràng.
Thứ hai, tinh gọn bộ máy không chỉ là giảm số lượng mà còn đòi hỏi nâng cao chất lượng. Nếu sáp nhập tỉnh mà không cải cách cơ chế quản lý, không đào tạo lại đội ngũ cán bộ, thì hiệu quả vẫn chỉ là con số 0. Công nghệ số hóa và phân cấp mạnh mẽ phải đi đôi với cải cách, để đảm bảo rằng một tỉnh lớn hơn vẫn có thể vận hành trơn tru và gần dân.
Cuối cùng, chính sách hỗ trợ cho những người bị ảnh hưởng – từ cán bộ mất việc đến cộng đồng chịu thay đổi – cần đủ mạnh để giảm áp lực tâm lý và tạo động lực cho sự thay đổi. Đây là bài học từ các quốc gia đã thực hiện cải cách tương tự, như Đức sau khi thống nhất, khi họ đã đầu tư lớn để tái cơ cấu và hỗ trợ vùng mới sáp nhập.
Hành trình phía trước
Dù còn nhiều ý kiến trái chiều, tôi tin rằng sáp nhập tỉnh thành và tinh gọn bộ máy là xu thế tất yếu để Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới. Đây không chỉ là câu chuyện giảm chi phí hay tăng hiệu quả, mà còn là cơ hội để tái định hình không gian phát triển, thúc đẩy các vùng kinh tế trọng điểm và nâng cao vị thế quốc gia. Tuy nhiên, thành công của cuộc cải cách này sẽ phụ thuộc vào cách chúng ta cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và giá trị văn hóa, giữa tham vọng đổi mới và sự đồng thuận của người dân.
Với tôi, đây là một hành trình đầy thách thức nhưng cũng đầy hy vọng. Nếu thực hiện đúng cách, Việt Nam có thể không chỉ tinh gọn về bộ máy mà còn mạnh mẽ hơn về nội lực, sẵn sàng cho những mục tiêu lớn hơn trong tương lai.
Lê Thị Hồng Nhung
Không có nhận xét nào